Vijf aandachtspunten bij het ontwikkelen van een zorgapp
Mobiele apps zijn niet meer weg te denken uit de gezondheidszorg. Thuis, in ziekenhuizen en onderweg zorgt mobile healthcare (mHealth) voor een geheel nieuwe dimensie in de behandeling en ondersteuning van patiënten en hun naasten. Niet gek dus, dat de grootte van de mHealth-markt met ruim 250.000 beschikbare apps wordt geschat op ruim 50 miljard dollar in 2020 (nu is dat zo’n 14 miljard dollar). In 2016 werd er wereldwijd meer dan 1,2 miljard keer een app gedownload in het domein ‘gezondheid’, 15% meer dan in 2015. Ruim een kwart daarvan betrof apps in de categorie Disease & Treatment (bron: Kleiner Perkins).
Patiënten hebben veel aan mHealth: het maakt de zorg goedkoper, het bespaart tijd en gebruikers worden zelfverzekerder. Op allerlei manieren kan een app het behandel- en zorgproces ondersteunen, faciliteren en verbeteren. Veel apps leggen de regie over het behandel- en genezingsproces bij de patiënt zelf en sommige geven de gebruiker zelfs de mogelijkheid zichzelf 24 uur per dag medisch te controleren. Voor een behandelaar biedt een app de mogelijkheid om – na een behandeling of operatie – de genezing nauwlettend te volgen doordat de patiënt gegevens over zijn lichamelijke en geestelijke toestand direct kan delen met de behandelaar.
Zorgapps zijn er in soorten en maten. Van simpele apps die alleen bloeddruk of gewicht meten tot zware en complexe toepassingen die een volledig behandeltraject uitvoeren en/of ondersteunen. Maar één ding hebben ze allemaal gemeen: het ontwikkelen van een goede, gebruiksvriendelijke, veilige en wettelijk goedgekeurde zorgapp vraagt speciale aandacht. Ik heb de belangrijkste aandachtspunten voor je op een rijtje gezet.
1. Let op toegankelijkheid en gebruiksvriendelijkheid
Gedetailleerde kennis over de doelgroep is onmisbaar bij het ontwerpen van je app. Heb je te maken met een diverse groep gebruikers uit alle lagen van de samenleving (hoog en laagopgeleid, jong en oud, man en vrouw) of juiste met een specifieke doelgroep? Om een gebruiksvriendelijke en toegankelijke app te ontwikkelen moet je rekening houden met de vaardigheden en beperkingen van je doelgroep. Zeker als je te maken hebt met gebruikers die hulpbehoevend of ouder zijn. Of met patiënten die door hun aandoening belemmerd zijn in het gebruik van apparaten. Zoals bijvoorbeeld bij de Tired of Cancer app, die ondersteuning biedt bij kanker-gerelateerde vermoeidheidsklachten. Deze app is zo ontworpen dat het gebruik ervan minimale inspanning kost.
Het design van de user interface is een bepalende factor in het succes van je app. Weeg heel goed af welke kleuren, geluiden en lettertypen de app moet gebruiken om goed aan te sluiten bij je gebruikersgroep. En gebruik je een flitsend design of juist een minimalistische opzet? Ook dat hangt helemaal af van de beoogde gebruikers.
Een andere manier om je app vriendelijk in gebruik te maken, is het integreren van functionaliteiten van het apparaat waar de app op draait. Slim gebruik maken van de trilfunctie, camera en andere sensoren van een smartphone maakt je zorgapp veel toegankelijker. Bijvoorbeeld voor het meten van beweging of hartslag, of het verzenden van foto’s aan de behandelaar. Maar ook integratie met andere apps waar je doelgroep in het dagelijks leven al veel gebruik van maakt (denk aan WhatsApp, social media of de Apple Health app) zorgt dat je app veel laagdrempeliger in gebruik is.
2. Test met gebruikers voor, tijdens en na de ontwikkeling
Je hebt je doelgroep en het gewenste resultaat voor ogen, maar hoe groot is de kans dat je de spijker in één keer op de kop slaat? Het is daarom verstandig om gebruikers zo vroeg mogelijk te betrekken bij ontwerp, ontwikkeling en testen van (een prototype van) je app. Maak een proeftuin waarin gebruikers rondwandelen en ondertussen hun ervaringen, opmerkingen en wensen kenbaar maken. Hoe vaker je test met gebruikers, hoe beter. Patient included innovation wordt dit genoemd. Op zorgvoorinnoveren.nl zijn een aantal interessant praktijkervaringen op dit gebied verzameld. Waaronder de tips om simpel te beginnen, met een breed scala aan patiënten en niet te veel aan je eigen ideeën vast te houden.
Focus je bij het testen niet alleen op de functionaliteit van de app, maar ook op de techniek. Dit artikel noemt bijvoorbeeld als technische aandachtspunten de prestaties bij wegvallende internetconnecties en de opstarttijd van de app. Maar het is bijvoorbeeld ook belangrijk om te testen hoelang de app erover doet om de input van data van de gebruiker te verwerken. Je app écht in de dagelijks praktijk testen en fouten en problemen er samen met gebruikers uithalen, scheelt je enorm veel tijd en zorgen na de lancering. Door gebruikers vroegtijdig te betrekken, veel te testen en de verkregen resultaten mee te nemen in de verdere ontwikkeling van je app, bouw je een product dat perfect aansluit op de dagelijkse praktijk.
3. Kies het juiste besturingssysteem en apparaat
Ontwikkel je je app voor iOS, Android of Windows? Of voor meerdere besturingssystemen? En welke apparaten wil je ondersteunen? Tablet, telefoon, computer? En wil je bijvoorbeeld ook ondersteuning bieden voor smartwatches? Slim kiezen is belangrijk, want een app ontwikkelen die goed op alle systemen draait, is kostbaar. Zowel in ontwikkeling als in onderhoud en beheer. Helemaal als je gebruik maakt van de specifieke hard- en software van het apparaat. Bijvoorbeeld door camerafuncties of bewegingssensoren te integreren in je app. Of door gebruik te maken van de softwarefuncties van het platform, zoals het registreren van de hartslag vanuit een Apple Watch via Apple HealthKit. Als je dit soort native functionaliteit van een platform wil gebruiken, moet je je software ook specifiek voor dat apparaat ontwikkelen.
Idealiter werkt je app op alle platformen, maar de investering is meestal (te) groot. Onderzoek daarom vooraf goed welk type apparaat je doelgroep het meest gebruikt. Maar bedenk ook welk apparaat het beste past bij jouw toepassing. Gebruiken artsen de app aan het bed van de patiënt? Dan is een tablet de beste optie. Zijn patiënten onderweg als ze de app gebruiken? Dan ligt de smartphone voor de hand. Ontwikkel je een administratieve app voor specialisten? Dan werkt een webapplicatie het beste.
Kijk ook welk apparaat de beste functies voor jouw toepassing biedt. Als je met enige regelmaat iemands hartslag wil meten, zijn een iPhone en Apple Watch daar prima geschikt voor. Maar die combinatie voldoet niet als je continu en nauwkeurig de hartslagvariabiliteit van een patiënt wil zien. Dan zal je je app echt moeten koppelen met gespecialiseerde medische hardware. Het zal duidelijk zijn: begin pas met ontwikkelen als je duidelijk voor ogen hebt welke apparaten en platformen je gaat ondersteunen.
4. Weet aan welke regels de app moet voldoen
Medische applicaties kunnen worden aangemerkt als medisch hulpmiddel volgens de Wet op de medische hulpmiddelen en de Europese richtlijn 93/42/EEG. Een medisch hulpmiddel is een instrument, toestel of apparaat dat door de fabrikant is bestemd om ziektes of handicaps op te sporen, te behandelen, te verlichten of te voorkomen. De Wet op de medische hulpmiddelen maakt onderscheid in vier verschillende categorieën van laag tot hoog risico en is bedoeld om te voorkomen dat onjuist functionerende hulpmiddelen op de zorgmarkt komen. De inhoud van de volledige wet kun je inzien op Overheid.nl.
Medische hulpmiddelen die op de Europese markt komen, moeten een CE-markering hebben. Dat kan dus ook voor je app gelden! Met het aanbrengen van een CE-markering geeft een producent aan dat het product voldoet aan alle Europese regels in relatie tot het risicoprofiel. Het onterecht aanbrengen van een CE-markering wordt door de wet als een economisch delict gezien. Buiten Europa houden partijen als de FDA (Verenigde Staten) en CFDA (China) toezicht op de markt van medische hulpmiddelen.
In Nederland houdt de Inspectie voor de Gezondheidszorg toezicht op de naleving van de wetgeving omtrent medische hulpmiddelen. Deze instantie is bevoegd om een bestuurlijke boete op te leggen als een patiënt is behandeld met onwettige of afgekeurde software. De aansprakelijkheid ligt bij de leverancier, zorginstelling en specialist die gebruikt maakt van een zorgapp. Mobile Doctors vat het goed samen: ‘alleen wanneer de certificering geregeld is (en dus veilig is voor gebruik), kunnen apps gebruikt worden door zorgprofessionals en onderdeel gaan uitmaken van het behandelplan van de dokter.’
Verdiep je vooraf goed in de wet- en regelgeving waar jouw app aan moet voldoen, welke certificeringen je nodig hebt en hoe je aan die certificeringen komt! Wil je meer weten over wet- en regelgeving rondom medische applicaties? Dit artikel van De IT-jurist zet alles nog eens op een rijtje.
5. Let op privacy en beveiliging
Patiënten moeten te allen tijde de garantie hebben dat hun medische informatie veilig is en alleen zichtbaar voor de juiste personen, bijvoorbeeld een familielid of behandelend arts. Medische gegevens van een persoon worden door de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) gezien als ‘bijzondere persoonsgegevens’ waaraan extra strenge privacy eisen worden gesteld. De Autoriteit Persoonsgegevens zegt hierover: ‘het gaat hierbij niet alleen om medische gegevens die artsen vaststellen en vastleggen, maar om alle gegevens over iemands lichamelijke of geestelijke gezondheid.’
Zorg daarom altijd voor volledige transparantie over wat er met de gegevens van een gebruiker gebeurt en geef zoveel mogelijk de regie over die informatie in handen van de patiënt. Maak glashelder welke personen, systemen en organisaties toegang hebben tot de persoonlijke informatie. En geef altijd de mogelijkheid om de toegang tot het delen van informatie (gedeeltelijk) in te trekken.
Vanaf 25 mei 2018 wordt bovendien de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) van kracht. Vanaf die datum geldt dezelfde privacywetgeving in de hele Europese Unie. De AVG geeft gebruikers een aantal verregaande rechten die grote impact hebben op de manier waarop je gegevens van gebruikers opslaat en beheert, zoals het recht op inzage, het recht om vergeten te worden en het recht op dataportabiliteit. Meer informatie over de AVG vind je in ons artikel Voorkom hoge boetes in 2018: werk veilig met persoonsgegevens.
De medische gegevens van je gebruikers vragen daarnaast natuurlijk om de hoogste graad van beveiliging. Diefstal en misbruik van persoonlijke gegevens wil je altijd voorkomen, maar helemaal als het om medische gegevens gaat. Bij de ontwikkeling van een zorgapp kun je van alles doen om het hackers en andere kwaadwillenden zo moeilijk mogelijk te maken. Werk bijvoorbeeld met een melding als iemand vanuit een onbekende locatie of onbekend apparaat probeert in te loggen.
Benut ook de beveiligingsmogelijkheden van het apparaat waar je voor ontwikkelt, zoals het inloggen met een vingerafdruk door Touch ID op een iPhone. Een andere mogelijkheid voor extra beveiliging is het meerdere malen controleren van de identiteit van de gebruiker via zogenaamde multi-factor authentication. DigiD werkt daar bijvoorbeeld al langer mee, door na het invoeren van een wachtwoord ook nog een sms-code te verzenden die de gebruiker moet invullen, pas daarna is toegang mogelijk.
Bij de ontwikkeling van een zorgapp komt natuurlijk nog veel meer kijken dan hier is beschreven. Maar wil je een betrouwbare, veilige en goed functionerende app gaan aanbieden, dan zijn deze vijf aandachtspunten onmisbaar!
Ben je een zorgverlener of zorgondernemer en wil je weten hoe je in vijf eenvoudige stappen, met behulp van user stories, een goede website of app bedenkt? Lees dan ook eens ‘Een website of slimme app voor de zorg uitdenken met user stories’.